معماری مصر باستان

طی ۱۰ هزار سال تمدن مصر باستان که در دره نیل واقع شده یکی از شاخص‌ترین تمدن‌های زمانه خود است.

حتی امروزه آثار معماری مانند مجسمهٔ ابوالهول و اهرام سه‌گانه جزو فهرست میراث فرهنگی یونسکو

به‌شمار می‌آیند.

دسته‌بندی بر پایه دوره تاریخی

صاحب نظران هنر و معماری مصر را به ۳ دوره تاریخی تقسیم نموده‌اند:

دوره پادشاهی کهن

در حدود ۳۰۰۰ قبل از میلاد مسیح مصر سفلی و مصر علیا توسط فرعونی به نام «تامر» با هم متحد شدند

و اولین سلسله با یک ت واحد ترکیبی از دو فرهنگ را به مورد اجرا در آورد پس از گذشت

این دوره که به تدریج معماری مصطبه آغاز می‌شود. این دوره از سال ۳۲۰۰ تا ۲۰۴۰ قبل از میلاد

به طول کشید هرم خوفو که بزرگترین هرم از اهرام ثلاثه است مربوط به این دوره بوده که دارای ۱۴۶ متر ارتفاع

بوده که امروزه ۱۳۷ متر از آن باقی مانده‌است و دارای قاعده‌ای مربع شکل به ضلع ۲۴۳ متر

(سطحی معادل ۵ هکتار) می‌باشد. این هرم از سنگ‌های ۲ تنی ساخته شده‌است و ساخت آن ۲۰ سال

به طول انجامید. این هرم علاوه بر مقبره سمبل خدای رع هم بوده که نماد قدرت شاهان مصر است.

دوره پادشاهی میانه

این دوره از سال ۲۰۴۰ تا ۱۶۵۰ قبل از میلاد به طول کشید از مشخصات بارز این دوره

1. از بین رفتن اهرام، که خود نشان دهنده کاهش مرکزیت حکومت و آیین رع می‌باشد.
2. معماری معابد رونق گرفت و بزرگترین معابد در این دوره بنا گردید.

خصوصیات معابد این دوره

1. سردر و حیاط همیشه مزین به نقاشی‌های است که فرعون را در حال غلبه بر دشمنان نشان می‌دهد و تزئینات سقف که بر خطوط افقی تأکید دارد. نقش سرستون‌ها از گیاهان اطراف نیل اقباس شده و گاهی ستونها به شکل مجسمه انسان بکار رفته‌اند.
2. در مجسمه‌سازی این دوره جلوه‌هایی از واقع‌گرایی را می‌توان دید.
3. نقاشی تغذیه غزالان متعلق به این دوره‌است که در مقبره حنوم هوتپ یافت شده‌است.

دوره پادشاهی جدید

این دوره از سال ۱۵۵۰ تا۱۰۷۰ قبل از میلاد به طول کشید از بناهای عظیم این دوره، معبد سنگی رامسس دوم (آخرین فرعون بزرگ مصر) است که دارای چهار پیکره عظیم نشسته در نمای ورودی خود است. راهروی ورودی این معبد در هر دو سو ستونهایی به صورت پیکره ایستاده رامسس دوم قرار داشت که بعدها الگویی برای ستونهای یونانی می‌شود.

خصوصیات این دوره

در این دوره به دلیل تعداد زیاد پیکره‌ها به ظرافت کاری کمتر توجه شده‌است.

ایده‌ها و مفاهیم

دیودور سیسیلی مورخ بزرگ جهان باستان بر این باور بوده‌است که:مصریان خانه‌های خود را مکانی ناپایدار، ولی آرامگاه ابدی خویش را مسکن جاودانی خود به‌شمار آورده‌اند. مصریان نه تنها بناهای قبرهایشان را با حوصله و سرمایه‌گذاری در دست گرفته و به پایان می‌رسانده‌اند. بلکه فضای پیرامونی آن را نیز هرچه زیباتر و سرسبزتر و باشکوه تر به جای می‌گذاشته‌اند.

فراعنه، کاهنان و ان عالیمقام، اشراف و نجبا و صاحبمنصبان لشکری و کشوری و مدیران امور دیوانی یا هر کس دیگر که دارای تمکن مالی بود، پیش از آنکه مرگ او فرا رسد، خانهٔ آخرت خود را ساخته و می‌آراست. پس از مرگ هر مصری می‌توانسته‌اند از قبر وی دریابند که وی متعلق به کدام طبقهٔ جامعه بوده‌است. به سخن دیگر خانهٔ آخرت او معرف خانهٔ دنیای زندگان وی بوده‌است و نشان می‌داد که وی در زندگی چگونه و در چه شرایطی به سر می‌برده‌است.

به نظر مصریان باستان آن‌ها هر چقدر مقام مردگان بالاتر بود، مقبره بزرگتری برای او ساخته می‌شد.

مومیایی‌ها

مصری‌ها زندگی کوتاه این جهان را فانی و مرگ را آغاز یک حیات نوین و جاویدان در دنیای دیگر می‌شناختند. به همین دلیل منازل خود را با مصالحی مانند خشت و گل و مقابر را از مصالح با دوامی مانند سنگ می‌ساختند. بر اساس اعتقاد و تفکر آنان هر انسان علاوه بر جسم دارای یک روح به نام «بع»، ویک پیکر شبه گونه به نام «کا» است. «بع» پس از مرگ در زمین مانده و هر شب به جسد باز می‌گردد ولی «کا» می‌تواند مابین این دوجهان در حرکت باشد. به اعتقاد اینان،معماری شرط جاودانه بودن زندگانی آن بوده که بع و کا هر دو بتوانند جسد خود را شناخته و به آن بازگردند. به همین علت برای از بین نرفتن اجساد مردگان آنان را مومیایی کرده و کلیه اشیاء و متعلقات آنان را در کنارشان قرار می‌دادند. هم چنین برای محافظت از جسد، مقابر را محکم و غیرقابل نفود می‌ساختند تا «کا» بتواند در آنجا ست کند و از بلاهای طبیعی و سرقت اموال در امان باشد. درهای کاذب در کنار مقابر به منظور ورود و خروج «بع» و «کا» ساخته شده بود تا آن‌ها بتوانند تردد کنند.

زندگی پس از مرگ

مصریان قدیم اعتقاد داشتند که فراعنه پس از مرگ به خدایی می‌رسند و بنابراین مقابرشان می‌بایست بسیار عظیم و غیرقابل نفوذ ساخته می‌شد. چهار مثلث جانبی هرم در اهرام مصر به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پرتوهای خورشید بر جسد فرعون تابیده شود و رابطه جاودانی معماری او را با خدای آفتاب که «رع» نام دارد، حفظ کند. در کنار این اهرام مقابر کوچک‌تر مکعب شکلی به نام مصطبه به تعداد زیادی ساخته شده‌است. فراعنه مراسم خاکسپاری خود را به شکل یک سنت ملی درآورده بودند به‌طوری‌که مذهب، هنر و تفکر مصریان آن زمان به شدت به سمت پرستش آنان سوق یافته بود.